Rối loạn nhân cách – Các dạng rối loạn

RỐI LOẠN NHÂN CÁCH LÀ GÌ?

Rối loạn nhân cách là một nhóm các vấn đề về sức khỏe tâm lí, đặc trưng bởi lối suy nghĩ cứng nhắc và các cảm xúc, hành vi không lành mạnh. Những suy nghĩ và hành động này thường khác biệt nhiều so với chuẩn mực xã hội và văn hóa thường gặp.

Những người có rối loạn nhân cách thường khó thân với người khác và gặp nhiều trở ngại trong việc giải quyết những vấn đề hằng ngày theo cách mà mọi người vẫn làm. Họ thường tin rằng lối suy nghĩ và cách làm của họ là hoàn toàn bình thường. Tuy nhiên, họ thường có một thế giới quan khác biệt so với nhiều người khác. Chính vì lẽ đó, họ thường gặp khó khăn trong việc tiếp xúc xã hội, học tập, và quan hệ trong gia đình. Họ cũng đổ lỗi cho người khác khi đối mặt với thử thách của bản thân.

Nguyên nhân gây ra rối loạn nhân cách vẫn chưa được biết chắc. Tuy nhiên, có người tin rằng những rối loạn này có thể bị ảnh hưởng bởi di truyền và yếu tố môi trường, nhất là từ những tổn thương tâm lí khi còn nhỏ.

Những rối loạn nhân cách thường bộc phát từ tuổi thanh thiếu niên, và những triệu chứng cũng đa dạng tùy theo rối loạn khác nhau. Các biện pháp trị liệu bao gồm tham vấn tâm lí và uống thuốc.

CÓ NHỮNG DẠNG RỐI LOẠN NHÂN CÁCH NÀO?

Có nhiều dạng rối loạn nhân cách, được chia thành 3 nhóm chính dựa trên những đặc điểm triệu chứng giống nhau. Một số người có thể có dấu hiệu của nhiều rối loạn khác nhau.

Nhóm A: Kì quái/Lập dị

🔸Rối loạn nhân cách hoang tưởng (Paranoid): Những người có rối loạn nhân cách hoang tưởng rất khó tin người khác và luôn ngờ vực. Họ cũng thường thù dai.

🔸Rối loạn nhân cách phân liệt (Schizoid): Những người có rối loạn dạng này thường không hứng thú với việc tạo dựng quan hệ hoặc giao tiếp xã hội. Họ thường không để ý đến những cử chỉ xã giao của người khác nên hay bị coi là người lạnh lùng.

🔸Rối loạn nhân cách dạng phân liệt (Schizotypal): Những người rối loạn nhân cách dạng phân liệt tin rằng họ có thể tác động đến người khác hoặc việc khác bằng suy nghĩ của mình. Họ thường hiểu sai hành động của người khác, dẫn đến việc phản ứng lại bằng những cảm xúc không hợp lí.

Nhóm B: Kịch tính/Nhiều cảm xúc/Bất định

🔸Rối loạn nhân cách chống đối xã hội (Antisocial): Những người có rối loạn nhân cách chống đối xã hội thường điều khiển hoặc đối xử thậm tệ với người khác mà không mảy may thương xót hay ân hận vì hành động của mình. Họ có thể nói dối, ăn cắp, hoặc lạm dụng chất kích thích.

🔸Rối loạn nhân cách cảm xúc không ổn định (Borderline): Những người có rối loạn này thường cảm thấy trống trải và cô quạnh, bất kể có được hỗ trợ thế nào từ gia đình hoặc xã hội. Họ có thể gặp khó khăn khi đương đầu với các vấn đề gây căng thẳng. Họ có thể có triệu chứng hoang tưởng, và cũng có những hành vi mạo hiểm hoặc bồng bột.

🔸Rối loạn nhân cách kịch tính (Histrionic): Với người có rối loạn nhân cách kịch tính, họ thường cố thu hút sự chú ý bằng các biểu hiện kịch tính quá mức hoặc khiêu gợi. Họ dễ bị ảnh hưởng bởi người khác và vô cùng nhạy cảm trước chỉ trích hoặc chê bai.

🔸Rối loạn nhân cách ái kỷ (Narcissistic): Người có rối loạn nhân cách ái kỷ tin rằng họ quan trọng hơn tất cả mọi người. Họ thường phóng đại những thành quả của mình và hay khoe khoang vẻ đẹp hoặc thành công của bản thân. Họ có nhu cầu rất lớn cần mọi người ngưỡng mộ mình, nhưng thiếu sự đồng cảm với người khác.

Nhóm C: Lo âu

🔸Rối loạn nhân cách tránh né (Avoidant): Những người có rối loạn này thường cảm thấy tự ti, yếu kém, hoặc thiếu thu hút. Họ hay bị ảnh hưởng bởi chỉ trích và né tránh tham gia các hoạt động mới hoặc kết bạn mới.

🔸Rối loạn nhân cách phụ thuộc (Dependent): Với rối loạn nhân cách phụ thuộc, họ dựa dẫm rất nhiều vào người khác trong việc đáp ứng các nhu cầu vật chất cũng như tình cảm của mình. Họ thường tránh ở một mình. Họ thường cần sự đồng tình khi đưa ra một quyết định nào đó. Họ cũng có xu hướng chịu đựng những hành động hoặc lời nói ngược đãi.

🔸Rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế (Obssessive-Compulsive): Người có rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế có một nhu cầu trật tự ngăn nắp vô cùng lớn. Họ luôn tuân theo quy định hoặc luật lệ. Họ thấy cực kì khó chịu khi không có sự hoàn hảo. Họ có thể bỏ bê việc cá nhân để đảm bảo công việc được hoàn hảo.

LÀM THẾ NÀO ĐỂ CHẨN ĐOÁN RỐI LOẠN NHÂN CÁCH?

Bộ Chẩn đoán và Thống kê các Rối loạn Tâm lí (DSM-5) là bộ tài liệu mà các bác sĩ và chuyên gia tâm lí sử dụng trong việc chẩn đoán các vấn đề về tâm lí. Mỗi rối loạn nhân cách có những tiêu chuẩn riêng cần được đáp ứng. Để chẩn đoán bất kì rối loạn nhân cách nào tồn tại, những hành vi và cảm xúc liên quan phải tiếp diễn xuyên suốt qua nhiều tình huống khác nhau trong cuộc sống. Những hành vi và cảm xúc này cũng phải gây căng thẳng và ảnh hưởng tiêu cực tới tới ít nhất 2 trong số những lĩnh vực dưới đây:

🔸Cách một người nhìn nhận và đánh giá bản thân họ hoặc người khác

🔸Cách một người cư xử với người khác

🔸Mức độ hợp lí trong những phản ứng cảm xúc

🔸Khả năng kiềm chế những nông nổi bôc phát

TRIỂN VỌNG NÀO CHO NGƯỜI CÓ RỐI LOẠN NHÂN CÁCH?

Vấn đề mấu chốt nhất trong điều trị rối loạn nhân cách là việc nhận thức được vấn đề đang tồn tại. Những người có rối loạn nhân cách thường tin rằng tính cách của họ là bình thường, nên họ có thể sẽ tức giận khi nghe người khác nói mình có thể có rối loạn nhân cách.

Khi một người nhận ra rằng họ có rối loạn nhân cách và chấp nhận điều trị, họ sẽ thấy có tiến bộ trong các vấn đề. Bạn bè và người thân cũng sẽ có tác động tích cực nếu cùng tham gia hỗ trợ. Người có rối loạn nhân cách cũng nên tránh dùng các chất kích thích và rượu bia, vì chúng có thể ảnh hưởng tiêu cực đến cảm xúc và cản trở quá trình điều trị.

Dịch giả – Ths, Chuyên gia tư vấn tâm lý Dũng Phạm

————————

VIỆN TÂM LÝ SUNNYCARE

📌 Landmark Plus, 208 Nguyễn Hữu Cảnh, P22, Bình Thạnh, TPHCM

SUNNYCARE ấm áp chào đón bạn bất cứ lúc nào, bất cứ nơi đâu trên thế giới. 

Để tư vấn qua điện thoại 24/7, bạn vui lòng gọi số 1900 6295 (Việt Nam)

Để đặt lịch gặp chuyên gia tâm lý trực tiếp tại văn phòng hoặc online qua video call, bạn vui lòng gọi số 028 7300 6848 – 089 639 7968 (Zalo) hoặc đăng ký TẠI ĐÂY

Để kết nối chương trình báo cáo chuyên đề tâm lý cho doanh nghiệp và chăm sóc tinh thần người lao động (EAP), bạn vui lòng liên hệ:
📧Email: infoasst@sunnycare.vn
☎️Tel: 028 7300 6848 | 📞Hotline: 092 176 8769 (Thư ký)
🌍Website: https://eap.sunnycare.vn